Pse e keqja dhe vuajtja në botë? (pjesa II)
Nga Phil BOSMANS
Përsiatje për vdekjen
Çdo ditë vdesim për një ditë
dhe çdo mëngjes lindim përsëri.
Jeta nuk është në duart tona.
Çdo moment, çdo rrahje e zemrës sonë
është një dhuratë e mrekullueshme.
Çdo ditë vdesim për një ditë
dhe shkojmë për një ditë më afër
orës vendimtare
të fillimit tonë në amshim.
Fluturimi i njeriut në gjithësi
po sendërtohet me shpejtësi.
Ky fluturim kushton shumë parà,
merr shumë dije shkencore dhe shumë punë
të mijëra e mijëra njerëzve.
Të shkosh në Amshim
nuk kushton para dhe nuk kërkon
kurrfarë dije shkencore.
Të shkosh në Amshim
kërkohen vetëm kushtimi,
feja dhe dashuria.
Duhet të arrijmë në një orbitë të mirë.
Të përsiatësh për vdekjen,
për vdekjen tënde,
është pasurim i vërtetë
dhe vepër çliruese.
Mendimet tona lirohen
prej veseve të ndryshkura të të menduarit.
Të hapen horizonte të reja
dhe vizione të paimagjinuara.
Jeta bëhet intensive.
Të përsiatësh për vdekjen
nga jeta, nga përvoja e jetës personale,
është mendim realist.
S`është teknikë bardh e zi,
nëse njeriu mund të besojë në jetën e pasosur.
Të përsiatësh për vdekjen,
ta pranosh si besimtar,
është mendim me perspektivë,
është mendim me ardhmëri,
është mendim që të çliron.
Pa frikë para vdekjes
Të vdesësh d. m. th. i vetëm të hysh në terr. Vdekja është e frikshme, e tmerrshme nëse shkon i verbër në tokën që kurrë s`e ke menduar, kurrë s`e ke ëndërruar, nëse je i lidhur me mijëra fije me këtë pjesë të tokës të kalueshme e të emëruar me shumë emra. Kur të vdesësh gjithçka do të ndërrohet, gjithë bota, gjithçka që gjatë jetës në tokë ishe lidhur.
Vdekjen do ta përballosh dhe pranosh më lehtë, po u mësove të lirohesh, t`ia hapësh brendësinë tënde Misterit që të pret pas vdekjes. Atëherë do ta ndiesh se tek ti vjen diçka nga bota e re dhe do t`i përkohëzosh (relativizosh) të gjitha, për të cilat njerëzit çdo ditë ngatërrohen dhe e akuzojnë njëri-tjetrin.
Po besove se këtu është Zoti që të do, jo vetëm kur jeton por edhe më tepër kur të vdesësh, atëherë vdekja e ka këtë kuptim: të shkosh si bir në shtëpinë e Atit, në atdheun ku gjithçka është e mirë dhe ku jeta sapo ka filluar në të Tashmen e amshuar.
Letër e një të vdekuri
Po, e di.
Ti shkon me kokë kundër murit.
Ankohesh, je jashtë vetit nga tërbimi.
Nuk dëshiron ta pranosh se unë jam i vdekur.
Nuk qan, por këlthet i pafuqishëm.
Do të doje të më qortoje
pse kam vdekur?
Çfarë mund të bëj unë?
Shan e gjëmon i tërbuar.
E shan Zotin meqë nuk e njeh atë.
Shpeshherë më ke thënë se nuk ka Zot.
Tani nuk mund të ndihmoj.
Nuk mund të të ngushëlloj.
Pyeti yjet përse ka natë.
Nëse një kohë të gjatë
përgjon me vëmendje,
ndoshta do të jipet përgjigjja.
I vdekur
Trupi yt ishte i nxehtë.
Tani trupi yt është i ftoftë.
Goja jote ishte e ëmbël.
Tani buzët tua janë të ftohta.
Sytë tu ishin aq të shndritshëm e të thellë.
Tani sytë tu janë të ftohtë,
dritare të vogla të natës.
Gjithçka hesht.
Kush do të të përkëdhel më,
të të thotë se të do.
Ti je pafundësisht larg.
Zemra jote ka pushuar së rrahuri.
Këmbët të janë ngrirë.
Duart, duart tua të bukura, sytë tu.
Gjithçka hesht.
Pak më parë ishe ende këtu.
Për një moment shtëpia jote u zbraz,
trupi yt u harrua.
Je tani aq larg, larg, i paarritshëm?
A po e dëgjon thirrjen time?
Ndoshta i sheh lotët e mi.
Nuk e di.
Përse mua ma lë vdekjen tënde
kurse ti vetë e zgjedh Jetën?
Pse ka dashur të vdes?
Në muajin e gushtit, në mëngjes në ora 4:30. Një njeri e shkeli treni. Në vendin ku vështirë arrihet. Shoferi i trenit tha se njeriu përnjëherë u gjind para tij në hekurudhë dhe vraponte në drejtim të trenit.
Përse ky njeri ka dashur të vdesë? Dhe pikërisht në një mëngjes të së dielës? A ishte vërtetë jeta e tij barrë e rëndë që deshi të çlirohet duke dal para trenit? Zot, për ty ditët e netët ndoshta janë plot me mysafirë të këtillë, që në mënyra të ndryshme duan t’iu ikin vuajtjeve të jetës. Ji i butë me ta. Pranoji me mirësi. Jeta iu ka shkaktuar shumë vuajtje. Jepu të gjithëve, edhe këtij njeriu, jetën e vërtetë dhe të plotë. Ishte i panjohur, pa emër, pa letra. Askush nuk e dinte prej nga ishte. Por ti, Zot, ti e di kush ishte, sepse emri i tij është i shkruar në dorën tënde.
Goditja brutale, e fortë, e trenit të shpejtë, duket nganjëherë, që, për ndonjë njeri, është largim i dëshiruar nga jeta, e cila nga dita në ditë iu bë vuajtje e padurueshme.
Përse ka vrapuar në drejtim të trenit
e jo në drejtim të njeriut?
Vuajtja dhe vdekja a janë vullneti i Zotit?
Kur vuajtja dhe fatkeqësia,
apo katastrofat
vërsulen kundër njeriut,
të krishterët shumë lehtë thonë:
“Ishte vullneti i Zotit”.
Zoti është dashuri.
Vullneti i Zotit nuk mund të jetë tjetër pos:
dashuria, mirësia, gëzimi dhe paqja
për të gjithë njerëzit.
Edhe pse nuk dimë përgjigje
për të keqen,
megjithatë dëshirojmë të jemi të gëzuar,
sepse në Zotin e gjejmë përgjigjen
për të mirën dhe të bukurën në botë.
E keqja nuk është tjetër pos
mohim i të mirës,
mungesë e të mirës,
mungesë e Zotit.
Zoti është dashuri.
Dashuria nënkupton lirinë.
Zoti nuk mund ta obligojë askënd për dashuri.
Njerëzit janë përgjegjës vetë
dhe nuk guxojnë t`i fusin
në llogari të Zotit
veprat e tyre të këqija.
Liria është e mira më e madhe
që e kanë fituar njerëzit.
Zoti më së tepërmi
e respekton lirinë e njeriut.
Kjo liri ia lejon njeriut
të dashurojë e të urrejë.
Nëpërmjet kësaj lirie
njeriu është i aftë për sakrificat më të mëdha
dhe për krimet më të rënda.
Pa liri Zoti do t’ ishte
një tiran i përzemërt,
kurse për dashurinë as që do të flitej fare.
Zoti, që për hir të lirisë së njeriut e ka përmbajtur gjithpushtetësinë e vet, nuk mund ta ndalojë vuajtjen. Por, ai do që nga vuajtja dhe dhimbja të burojnë e mira dhe e bukura, kurse të keqen ta shndërrojmë në të mirë me anë të faljes dhe pajtimit. Këto procese mund të ndodhin e të zhvillohen, vetëm nëse është e pranishme “dashuria”.
Zoti dëshiron të jetë i pafuqishëm
deri në mbarimin e kohërave,
deri në Gjyqin e fundit,
sepse ai është Dashuri.
Atëherë ai do ta thotë fjalën e fundit.
Zoti dëgjon historinë tonë
në heshtje,
gjatë gjithë jetës.
Na i le duart krejtësisht të lira,
askund s`na pengon
as s`ndërhyn në fjalë.
Deri në çastin e vdekjes,
kur jemi nginjur së foluri,
atëherë fillon të flasë Zoti.
Vuajtja i bën më aktuale
pyetjet për “kuptim”.
Shkenca nuk mund t`i japë “kuptim” vuajtjes dhe vdekjes. Ajo kurrë nuk ka kërkuar që të jetë “dhënëse e kuptimit”. Shkenca mund të na ndihmojë ta zbusim dhe ta luftojmë vuajtjen, pa u rrënuar shpirtërisht. Porse njerëzit vrapojnë kah zgjidhjet e lehta në forma të tabletave, pluhurit dhe mjeteve dehëse apo kah surrogatet pseudoreligjioze dhe fjalëve të ngushëlluesve profesionalë që nuk thonë asgjë.
Shtypja në nënvetëdije
e pyetjes për “kuptim”
nuk është zgjidhje.
Ndjenja e thellë e pakënaqësisë
shkon duke u përthelluar.
Ndjena torturuese rritet
deri në kotësinë e pafund.
Njerëzit shtrojnë pyetje.
Përse kur ndokush diku larg
sëmuret apo vdes,
s’ndiejmë shqetësim.
Kur dikush nga e njëjta rrugë vdes,
apo nga shtëpia jonë,
dikush që s’duam ta humbasim,
apo nëse jemi ne vetë ata,
atëherë “pse-ja” zvarritet nga secila skutë.
Kjo “pse” e pashprehshme mbetet në ajër,
pushon në çdo buzë.
“Pse jo unë”
Si ka mundur të thotë këtë?
Në klinikë
e kishin sjell një baba.
E kishte kancerin,
s’kishte shpresa për shpëtim.
I kishte dyzet vjet.
Katër fëmijë.
Njeri i dashur, dashamirës i sportit,
diell për shtëpinë
dhe mik i mirë për të gjithë.
Njeri plot gëzim, që qeshte shumë.
Tani qeshja
i kishte vdekur.
I shtrirë lehtë në shtrojën e bardhë
e me sy të mbyllur pritte si në komë.
Familja dhe shokët qëndronin rreth shtrojës.
Qetë pëshpëritnin e thoshin:
sa vështirë e ka.
Derisa njëri ndër ta zëshëm
pëshpëriti fjalën “Përse”.
I sëmuri e dëgjoi këtë.
U drejtua ngadalë e tha:
“Përse jo unë!”
Urtia e gjykuar për vdekje
Quhet Jan Frans. “Unë jam njeriu më i lumtur i shek. 20”, kishte shkruar mbas shugurimit të tij meshtarak. Si njeri dhe meshtar, Jan ishte tërheqës. I përzemërt, i dashur, argëtues dhe mahnitshëm i pushtonte zemrat e njerëzve për një çast. Dëshironte t`i bënte 42 vjet. Kur para shtatë vjetëve e kuptoi se kishte sëmundje të pashërueshme, i gjykuar për vdekje, mendonte kthjelltë:
“Po, unë në jetën time
kam patur shumë kënaqësi.
E di se si ndihem?
Sikur dikush që gjithçka ka përgatitur
për udhëtim të gjatë,
vetëm këpucët s`i merr më brenda.”
Shpeshherë kemi biseduar për vdekjen. Kishte lexuar shumë libra mbi vdekjen. Kur i shihja se si njerëzit shqetësohen dhe molisen, nganjëherë buzëqeshja: “Shih, sa vrapojnë vërdallë, pas pak të gjithë do të shtrohen të vdekur”, mandej tha. “Shumë gjëra thjesht nuk mund t`i marrë seriozisht, të shkatërrohem për të tjerët.”
“Të ndërtosh shtëpi
në këtë botë
është iluzion.”
Një ditë
e tha edhe këtë:
“Vetëm gjërat
me të cilat mund të vdesësh
ia vlejnë
të jetosh me to.
Të tilla nuk ka shumë.”
Gjërat e vlefshme të jetës së tij
ishin Zoti dhe miqtë.
“Për të rinjtë lumturia gjendet tek ëndrrat që do jetësoheshin. Për të rriturit do të ishte një zbulim se, vërtet, është i lumtur, jo se ëndrra e tij është realizuar, por se ekziston miqësia.”
“Në ditët,
e dëshpërimit,
e pyes veten:
çfarë kuptimi ka jeta?
S’mund të lus as liturgjinë e orëve,
as të këndoj me psalmistin:
Shpirti im e madhëron Zotin…
Atëherë e ndërpres lutjen e them:
Zot, ja dëshpërimi im,
ja një ditë e jetës sime.
Nëse mund të bësh diçka me të,
mirë,
Ti di
për çfarë do e përdorësh.”
Ai luftonte me Zotin dhe pyeste: Pse?
Pse Zoti nuk e përdor njeriun ashtu si e ka krijuar? “Kam duar dhe këmbë edhe një kokë, por nuk mund të bëj asgjë.” Pas pak u drejtua: “Zoti si nuk i caktoi një rrugë të lehtë as Jezuit. Shumë njerëz bëjnë festë me të, por në mesin e rrugës mpaken. Kjo është pyetje e fesë dhe vullnetit. Ose bëjmë ashtu ose çojmë dorë. Në kohën e fundit më duhet shumë të qaj. Gjithkund shoh shkretëtirë. Nuk ndjehet aspak aromë qielli. Në këto çaste kur mungon miqësia, je njeri i humbur.”
Jetën e pasuron, tekefundit,
flijimi i miqve dhe kujdesi.
Këto i bëjnë edhe gjërat tjera të përballueshme.
Është koha kur më ngritët gjaku. Nuk jam i pikëlluar. Sa herë që jeta ime kërkon të më shkëpusë nga kjo tokë, i gjej njerëzit, të cilët përsëri më lidhin me jetën. Një njeri pa miq është vërtet i varfër.
Ja me sëmundjen e vet
u bë bekim për shumëkënd.
Duhet të ketë ndonjë përgjigje të kuptimshme
Përgjigja mund të jetë me kuptim
dhe e kënaqshme
vetën nëse ajo është gjithëpërfshirëse dhe e përthellueshme
e kapshme për gjithë njerëzit,
që t’i japë domethënie
një burri,
i cili gjithë jetën e jeton në karrocë.
Jetës së një nëne,
e cila e ka fëmijën me të meta të rënda,
jetës së njerëzve,
të salvuar nga fati,
jetës së të sëmurëve,
të rinjve që e dinë se lëngojnë nga kanceri.
Përgjigje të këtillë
nuk gjej askund,
në asnjë filozofi
ose ideologji.
Kur më kap tmerri
i vuajtjes dhe vdekjes,
kur në venat e mi ngrihet gjaku
dhe i pafuqishëm kërkoj “kuptimin”,
atëherë vetëm në Zotin
e gjej të vetmen dritë
dhe të vetmen fuqi,
që në venat e mi të riqarkullojë gjaku.
Kur të gjithë njerëzit heshtin,
Zoti ka përgjigje të kuptimshme.
Porse përgjigjen e tij
do ta kuptojmë ngadalë.
Kjo mund të vonojë me vite.
Një përgjigje të këtillë
mund ta fitojmë ndoshta vetëm kur të vdesim.
Përgjigja e Zotit
Përgjigja e Zotit është “Jezusi”,
Jezusi nga kryqi.
Kryqi është diçka e frikshme,
ndoshta i panjerëzishëm.
Me kryq krishterimi del i veçantë
prej religjioneve tjera.
Të gjitha religjionet e natyrës dhe kulturës
na shpien në një Mbiqenësi
të pushtetshme dhe të largët.
I vetmi krishterimi
beson në një Zot të ligshtë,
në Zotin që e kryqëzon gjithëpushtetësinë e vet
në personin e Jezusit të Nazaretit.
Kryqi nuk është mjet normal
që do ta përqafonte me qejf njeriu.
Ai është zgjedhje e zbuluar e Zotit.
Atë çfarë do Zoti t’i thotë botës është:
“Jezusi,
i Kryqëzuari.”
Pse Zoti është dashuri
dhe pse i ka për zemër njerëzit,
Ai bëhet një Zoti që vuan.
Ai vuan
dhe lejon të kryqëzohet
në personin e Jezusit të Nazaretit.
Do të vuajë edhe në ditët tona,
do të vuajë për gjithë shekujt
i bashkëvuajtur me të gjithë njerëzit.
Vuajtja e Zotit
Zoti i krishterimit
është kërrusur
në nëntokën më të thellë të njerëzimit,
ku dita ditës
lind e ushqehet urrejtja
e me urrejtje të gjitha padrejtësitë.
Zoti ka zbritur atje
ku njerëzit njëri-tjetrin e përjashtojnë,
e shfrytëzojnë, e torturojnë,
atje ku njëri-tjetrit ia marrin jetën.
Zoti u identifikua
me të gjitha viktimat e botës.
Kjo histori e Zotit
u shkrua prej Grazhdit deri te Kryqi.
Historia e atij
që nuk gjen vend në mesin e njerëzve,
histori e të dëbuarit,
e të çarmatosurit, të dobëtit,
e të vuajturit dhe e të kryqëzuarit,
sepse i përkrah skamnorët e të ligshtit,
me porosinë e mirësisë dhe dashurisë,
paqes dhe pajtimit.
Zoti vuan e vdes për çdo ditë
në çdo pamëshirë, mospërputhshmëri
dhe refuzimin e njerëzve ndaj njeriut.
Zoti i krishterimit është Zoti i pafuqishëm.
Ai u dorëzua në duar të njerëzve.
Krishterimi nuk ikën nga vuajtja
Krishterimi e takon
vuajtjen dhe vdekjen e njeriut.
Krishterimi e kupton denjësisht
frikën dhe hallin,
terrin dhe tjetërsimin,
kërcënimin dhe fajin e njeriut.
Njeriu nuk duhet të jetë kurrfarë heroi.
Porosia e Jezusit s’është sherbet,
ikje nga realiteti,
ngushëllim bosh,
protezë e të çalit.
Në qendër të porosisë së Tij
ngritët kryqi.
Ndeshemi me të vërtetën e kryqit
në jetën tonë dhe në mbarë botën.
S’i largojmë dot frikën dhe hallet.
Dhimbja dhe terri do mbesin.
Kjo s’është shtypje.
Është çlirim.
Çlirim për jetë më të kuptimshme.
Për plotëkuptimësinë, për dashurinë,
për falënderim, për shpresë.
Krishterimi e di çfarë është
vuajtja dhe kryqi.
Jezusi shkon i vetmuar
rrugës së vuajtjes dhe kryqit,
i harruar nga miqtë dhe nxënësit.
I dëshpëruar dhe i pashpresë.
Duke vdekur në kryq,
lëshon britmë për fikën e vdekjes për të gjithë,
që pafajshëm u dënuan dhe u persekutuan:
“Hyji im, Hyji im, përse hoqe dorë prej meje?”
Bëhet natë. Ai vdes.
Varroset.
Pritje. Një ditë. Edhe një ditë.
Duket se gjithçka shkoi kot.
Përnjëherë dritë, gëzim.
Ringjallja.
Të krishterët s’kanë nevojë
të jenë kryqmbajtës të pikëlluar.
Ne me çdo kryq
shkojmë kah Drita,
përmes çdo të Premte të Madhe
shkojmë kah Ringjallja.
Mister i pakapshëm është ky,
por kjo ka ndodhur,
që njerëzit në mundimet më të rënda
dhe terrin më të dendur,
duke kaluar nëpër të gjitha peripecitë dhe vuajtjet,
befas e shohin Zotin,
e takojnë Zotin.
Ndodh
që ndonjëherë njerëzit,
krejtësisht të dërrmuar,
e falënderojnë Zotin
për kryqin
që e kanë bartur.
Njerëzve që vuajnë
Zoti mund t’iu japë
fuqi dhe ngushëllim,
për të krijuar “kuptim”,
për të dhënë shpresë për ardhmëri.
Kur vuajtja dhe vdekja
në dritën e dashurisë së Zotit,
do të ketë për ty kuptim,
atëherë do t’i përballosh të gjitha.
Të mbijetuarit e kampeve të përqendrimit dëshmojnë se të burgosurit në ferrin e Dachau-s dhe Auschwitz-it e gjetën Zotin e kështu mbijetuan, derisa të tjerët ishin aq të lënduar me ngjarjet e ankthshme çnjerëzore sa që e humbën jo vetëm çdo besim, por edhe fuqinë dhe vullnetin për ta vazhduar jetën.
Ka ardhmëri
Shpirti mund të mbetet i ri,
vital e i gjallë
edhe në trupin e plakur.
Ky është premtim i madh.
S’mund të jetë
që një shpirt i ri,
vital dhe i gjallë, të vdesë
vetëm se po vdes
skeleti i plakur i një trupi.
Ka ardhmëri
për këtë qenie të mrekullueshme –
Njeriun!
Kur plakesh,
kuptoje me krejt sigurinë se
po shkon drejt sosjes së botës,
se një ditë do të biesh shumë thellë,
i rrokullisur kokëposhtë në thellësi,
porse,
Lëshohu lehtë,
sepse do të presin duart e hapura,
përqafimi i butë,
Zoti që të do pamasë.
Ringjallja
Shërimi i tërë njeriut.
Në ringjallje do të bëhemi
krejtësisht të rinj,
madje edhe trupi ynë.
Do të jemi të shëruar prej të gjitha plagëve,
prej plagës më të thellë,
prej vdekjes.
Ringjallja është proces i ngadalshëm,
i cili do të mbarojë i plotë
me vdekjen tonë.
Ringjallja është proces i shërimit.
Ajo fillon gjatë jetës sonë,
kur mësojmë vetëmohimin,
kur bëhemi të lirë nga materia,
nga luksi dhe komoditeti i tepruar,
për t’u bërë shpirti ynë
më i lirë, më i fortë
dhe më i gëzueshëm në trupin tonë.
Vdesim për të jetuar.
Rruga e ringjalljes.
I dashuri yt jeton!
Kur njerëzit vdesin,
me të cilët ishim njësuar,
kur njerëzit që jetonim bashkë,
na i ndajnë dhe largojnë,
varroset një pjesëz jona
e në mendjen dhe zemrën tonë
vlon ajo “Pse”,
deri sa dikush s’e shqipton fjalën shpëtuese:
I dashuri yt jeton!
Krishterimi ua thotë këtë të gjithëve,
të cilët para të vdekurit
të të dashurit
qëndrojnë të hutuar dhe të pashpresë:
I dashuri yt jeton!
Ka mbetur një “mirë u pafshim”!
Është një ngushëllim i zbehtë.
Ishte njeri i mirë
dhe do të jetojë në kujtimet tona.
Nëse s’ka jetë pas vdekjes,
atëherë vdekja është shkatërrim i llahtarshëm,
pa shpresë për të gjetur ndonjë kuptim.
Feja në Ringjallje
S’është e mundshme që jeta e njeriut të përfundojë në ndonjë gropë të zezë. T’ia lejojmë vetes që përmes territ të vdekjes ta shohim “Dritën”, që Jezusi e ndezi në të gjitha terrësitë e njerëzve.
Sikurse nuk më duket vështirë të pranoj se kokrra e grurit, e cila vdes nën dhé, lulëzon në kallëz dhe në kokërr të re të grurit, po ashtu s’e kam të vështirë të besoj që kjo qenie e mrekullueshme – njeriu, i cili vdes dhe varroset, do të (ri)ngjallet në jetë të re në parajsë plot gëzim.
Unë besoj në ringjallje.
S’është kjo vetëm rijetësim i një kufome. Por është ringjallje e njeriut konkret në tërësinë e jetës së tij shpirt dhe trup. Unë besoj në ringjalljen e tërësishme. Njeriu do të rikrijohet, edhe pse s’mund ta përfytyroj atë trupësi të re. Po deshëm këtë ta përshkruajmë, kjo do t’i ngjante një përralle mbi fundin, mbi paqen, mbi gëzimin dhe fatin. Njerëz të rinj, me trup të ri në një krijim të ri./drita.info
(Pjesë nga libri: Phil BOSMANS, Vergiss die Liebe nicht. Leben mit dem unglaublichen Gott. Herder. Freiburg-Basel-Wien 1997. fq. 116-161. Përktheu: Fatmir Koliqi)
